Konkubinat
Mianem konkubinatu określa się związek kobiety i mężczyzny żyjących razem jak mąż z żoną, którzy jednak nie decydują z jakiś przyczyn się na zawarcie związku małżeńskiego. Konkubinat bywa również nazywany związkiem nieformalnym lub wolnym. Osoby żyjące w konkubinacie pozostają we wspólnym stałym pożyciu, utrzymując więź psychiczną i fizyczną oraz gospodarczą (przede wszystkim wspólne zamieszkiwanie). Nie jest konkubinatem związek o "luźnym" charakterze, pozbawiony wyżej wskazanych więzi. W orzecznictwie sądowym sformułowanie konkubinat używane jest czasem dla określenie związku osób tej samej płci (tzw. konkubinat homoseksualny, zob. orzeczenie SA w Białymstoku z dnia 23.02.2007 I ACa 590/06, opubl. OSAB 2007 nr 1, s. 10).
Ludzie żyjący w konkubinacie nie mają żadnego obowiązku rejestracji swojego związku. Wiele osób decyduje się na życie w konkubinacie właśnie ze względu na jego nieformalny charakter. Nie odpowiada im instytucja małżeństwa, która postrzegana jest czasem jako zbyt duże ograniczenie wolności osobistej
Czy osoby żyjące w konkubinacie po sobie dziedziczą ?
Tylko w przypadku sporządzenia testamentu. Jeżeli Np. kobieta zapisze swój majątek partnerowi w testamencie, wówczas będzie on po niej dziedziczył. W innym przypadku nie dojdzie do dziedziczenia. Wynika to z faktu, iż osoby żyjące w konkubinacie nie dziedziczą po sobie z mocy ustawy. Jest to jedna z olbrzymich różnic między konkubinatem a małżeństwem. Małżonek dziedziczy po współmałżonku z mocy ustawy, czyli nawet w przypadku braku testamentu.
Kto jest właścicielem przedmiotów nabytych w trakcie konkubinatu ?
Pomiędzy partnerami żyjącymi w konkubinacie nie powstaje w przeciwieństwie do małżonków ustrój wspólności ustawowej. To co kobieta lub mężczyzna zarobi lub nabędzie staje się osobistą własnością każdego z nich. Komplikacje pojawiają się gdy partnerzy postanawiają nabyć coś wspólnie Np. lokal mieszkalny. Wówczas stosunki własnościowe kształtują się miedzy nimi na zasadzie zwykłej współwłasności. Każde z nich ma określony udział w prawie własności, którym może swobodnie dysponować. Partnerzy mogą w każdej chwili dokonać podziału majątku będącego ich współwłasnością
Czy na partnerach ciąży obowiązek alimentacyjny ?
Partnerzy nie mają obowiązku prawnego wzajemnej pomocy materialnej ani w trakcie trwania konkubinatu, ani po jego rozpadzie. Przykładowo po 10 latach wolnego związku kobieta lub mężczyzna postanawia odejść i pozostawia swojego niepełnosprawnego partnera samego. W takiej sytuacji osoba, która zdecydowała się na zerwanie związku nie ma obowiązku dostarczenia byłemu partnerowi środków do utrzymania. Innymi słowy na osobach żyjących w konkubinacie nie ciąży obowiązek
alimentacyjny.
Co to są umowy konkubenckie ?
Wobec faktu, iż konkubinat nie podlega regulacji ustawowej osoby żyjące w wolnych związkach same podejmują czasem wysiłek zmierzający do usankcjonowania stosunków panujących między nimi. Zawierają wówczas tzw. umowy konkubenckie. W umowach tych regulowane są wzajemne obowiązki konkubentów o charakterze finansowym i niefinansowym. Umowy konkubenckie mogą przybierać Np. formę umowy spółki, umowy o darowizny, umowy użyczenia rzeczy do wspólnego korzystania. W większości przypadków nie dochodzi nigdy do faktycznego spisania takiej umowy. Orzecznictwu sądowemu znane są jednak przypadki tzw. dorozumianego ich zawarcia. Innymi słowy sądy na podstawie analizy okoliczności stwierdzają czasem istnienie odpowiedniego porozumienia między konkubentami, mimo iż nigdy nie zostało ono spisane.
Przykłady:
Kobieta i mężczyzna od 10 lat żyją razem i maja wspólne dzieci. W trakcie związku mężczyzna zapewniał potrzeby materialne partnerce i dziecku. Kobieta poświęciła się wychowaniu. Jednak po 10 latach postanawia zerwać wspólne pożycie i odchodzi pozostawiając byłą partnerkę i dziecko bez środków do życia. Jakie kroki prawne może podjąć kobieta ?
Mężczyzna będąc ojcem jest zobowiązany do świadczeń
alimentacyjnych jedynie na rzecz dziecka. W przypadku, gdy dziecko zostało uznane przez mężczyznę matka może w imieniu dziecka wystąpić do Sądu o przyznanie alimentów na dziecko. Jednak w przypadku, gdy dziecko nie zostało wcześniej uznane, wówczas konieczne jest najpierw wytoczenie sprawy o ustalenie ojcostwa. Natomiast w opisanej sytuacji kobieta nie może dochodzić alimentów na swoją rzecz, ponieważ na jej byłym partnerze nie ciąży obowiązek dostarczenia jej środków utrzymania.
Kobieta i mężczyzna żyli w konkubinacie przez 10 lat. Nabyli wspólnie nieruchomość , na której wznieśli dom. Zarówno nieruchomość jak dom były ich współwłasnością. Mężczyzna umiera nie pozostawiając testamentu. Miał dwie córki z poprzedniego małżeństwa, z którymi nie utrzymywał kontaktów, ponieważ nie zaakceptowały jego nowej partnerki życiowej. Komu przypadnie nieruchomość
Ponieważ nie doszło do sporządzenia testamentu w grę wchodzi jedynie dziedziczenie ustawowe. Z punktu widzenia prawa spadkowego w sytuacji, gdy nie doszło do sporządzenia testamentu konkubenci są dla siebie obcymi osobami. Kobiecie przysługuje udział w nieruchomości. Udział po jej partnerze nie zostanie jednak przez nią odziedziczony. Przypadnie on natomiast z mocy ustawy córkom z poprzedniego małżeństwa.
Kobieta i mężczyzna żyją razem w konkubinacie od 3 lat. Nie mają dzieci. Postanawiają dokonać wspólnej adopcji. Czy jest to możliwe ?
Nie. Zgodnie z art. 115 KRO przysposobić wspólnie mogą tylko małżonkowie. Osoby żyjące w konkubinacie nie mają możliwości wspólnego zaadoptowania dziecka.