W polskim prawie co do zasady między małżonkami z dniem zawarcia ślubu powstaje wspólność majątkowa. To co małżonkowie nabędą w trakcie trwania małżeństwa staje się ich własnością wspólną. W pewnych sytuacjach jednak małżonkowie wolą żyć w rozdzielności majątkowej. Wiąże się to Np. z działalnością gospodarczą prowadzoną przez jednego z nich. Może być wskazane wówczas zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej. W umowie takiej małżonkowie mogą ustanowić rozdzielność majątkową. Wówczas każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem owej umowy, jak i majątek nabyty później (art. 51 KRO). Nie ma wówczas małżeńskiego majątku wspólnego, a jedynie każdy z małżonków ma swój majątek osobisty.

Umowa majątkowa małżeńska wymaga formy aktu notarialnego. Nieważna będzie umowa zawarta w formie pisemnej lub ustnej. Umowa może zostać zawarta zarówno w trakcie trwania związku małżeńskiego jak i przed jego zawarciem. Jeżeli do zawarcia umowy dojdzie przed ślubem wówczas majątek wspólny nigdy nie powstanie. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku umowy zawartej po ślubie. Wówczas przedmioty majątkowe nabyte w okresie między ślubem a zawarciem umowy stanowią majątek wspólny małżonków. Po zawarciu umowy o rozdzielności majątkowej przedmioty stanowiące wspólność majątkową małżonków stają się ich zwykłą współwłasnością. Różnica w stosunku do sytuacji sprzed zawarcia umowy polega na tym, iż każdy z małżonków może domagać się teraz podziału owego majątku, co jest niemożliwe w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej. Przykładowo, jeżeli małżonkowie mają wspólne mieszkanie, to po zawarciu umowy każdy z nich może żądać jego podziału w Np. poprzez przyznanie prawa własności jednemu z małżonków z obowiązkiem spłaty drugiego.

Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez Sąd rozdzielności majątkowej (art. 52 KRO). Czym są ważne powody ? Dotyczy to sytuacji, gdy Np. jeden z małżonków swoim postępowaniem zagraża bytowi majątkowemu rodziny Np. przez niegospodarność czy hulaszczy tryb życia. Może to być Np. zaciągniecie olbrzymiego długu, którego nie da się usprawiedliwić potrzebami rodziny.

Ustrój rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków różni się istotnie od zwykłej rozdzielności majątkowej opisywanej wcześniej. Przykładowo: w trakcie trwania małżeństwa jeden z małżonków dorobił się znacznego majątku. Drugi małżonek w tym samym czasie opiekował się dziećmi i nie pracował. Małżonkowie ustanowili jednak przed ślubem umową rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. W przypadku Np. rozwodu małżonek, który opiekował się dziećmi, będzie mógł domagać się wyrównania na swoją korzyść tej niekorzystnej różnicy w sytuacji majątkowej. Gdyby jednak małżonkowie nie ustanowili umowę rozdzielności z wyrównaniem dorobków, lecz jedynie zwykłą rozdzielność, małżonek opiekujący się dziećmi nie miałyby żadnych roszczeń z tytułu dysproporcji majątkowych.

Przykład:

W przypadku, gdy mąż zaciągnie zobowiązanie za zgodą żony wówczas wierzyciel może sięgać nie tylko do majątku osobistego męża, ale również do majątku wspólnego małżonków. W podanym przykładzie jednak małżonkowie żyją w ustroju rozdzielności majątkowej. Wierzyciel może zatem zaspokoić się jedynie z majątku swojego dłużnika, czyli męża. Jednak zgodnie z art. 471 KRO małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, jedynie wówczas, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome. Jeżeli małżonkowie nie udowodnią, iż wierzyciel wiedział o umowie małżeńskiej w stosunku do tego wierzyciela jest ona nieskuteczna. Można obrazowo powiedzieć, iż z punktu widzenia wierzyciela małżonkowie nadal żyją w ustroju wspólności majątkowej.